Kıdem ve İhbar Tazminatlarına esas alınacak giydirilmiş brüt ücretin bulunmasında çıplak ücretten sonraki en etkili ve esasında en belirsiz olan kısım, ücretin bu kısmıdır. Herhangi bir işçi bordrosunu inceleyerek çıplak brüt ücretini görebilir, işe giriş ve çıkış tarihlerini de dikkate alarak Kıdem ve İhbar Tazminatlarını hesaplayabilir, ancak yıllık olarak sağlanan ücret dışı menfaatler mevcutsa Kıdem ve İhbar Tazminatını hesaplamak çoğunlukla ancak bir uzmanın işi olabilir.
Şu hususu eklemekte fayda var ki ücretin “giydirilmiş” kısmı, -genellikle- bordrolarda yer almaz, işverence yapılacak Kıdem ve İhbar Tazminatı hesaplamalarında da –genellikle- dikkate alınmaz. Bu ise her zaman işçinin menfaatlerini zedeleyici, Tazminatlarının düşük hesaplanması sonucunu doğurur niteliktedir.
Giydirilmiş brüt ücrete dahil edilecek olan menfaatler / ödemeler için Yargıtay uygulamalarında bazı temel ilkeler oturtulmuştur. Bu ilkeler
Menfaatlerin / ödemelerin devamlılık arz etmesi, arızi ödemeler olmaması.
Menfaatlerin / ödemelerin kesinlik arz etmesi.
Menfaatlerin işin gereği olarak, işyerinde kullanılmak üzere verilmemiş olması.
Aşağıdaki işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler tahdidi –sınırlı- olmayıp, yapılan işin özelliğine, iş sözleşmesinde mevcut düzenlemelere göre bunlardan farklı menfaatler / ödemeler de mevcut olabilir.
YEMEK YARDIMI – İşverence işyerinde işçilere sağlanan yemek yahut dışarıda yemelerine imkân tanıyan yemek çeki veya aylık olarak ödenen yemek yardımı, giydirilmiş brüt ücretin hesabında dikkate alınması gereken yardımlardandır. Yemek yardımı işçiye fiilen çalıştığı günler için ödenmekte olup, bu yardımın aylık toplam miktarı 30'a bölünmek suretiyle kıdem ve ihbar tazminatına esas giydirilmiş günlük brüt ücret hesabında dikkate alınır. Örn: Haftada 5 gün çalışılan bir işyerinde günlük 5.- TL'lık yemek çeki veriliyorsa bunun kıdem tazminatına esas alınacak miktarı (Nisan 2012 için) 20 gün x 5 TL / 30 = 3,33 TL net / Gün'ün brütüdür.
YOL – ULAŞIM YARDIMI – bu yardım da yine yemek yardımında olduğu gibi sadece fiilen çalışılan günler için işçinin işyerine geliş gidişini temin amacıyla işveren tarafından sağlanan araç yahut aylık olarak ödenen yol ücreti / verilen otobüs kartı yardımıdır ki, yine kıdem tazminatına esas alınacak giydirilmiş brüt ücretin hesaplanmasında aylık miktarı bulunarak günlük miktarı hesaplanır.
LOJMAN TAHSİSİ – BARINMA – KİRA YARDIMI – İşveren tarafından yapılan aylık yardım miktarı, eğer konut işveren tarafından sağlanıyorsa rayiç kira bedeli tespit edilerek günlük brüt miktarı bulunarak giydirilmiş brüt ücrete eklenir.
BAYRAM HARÇLIĞI – İş akdinin feshi tarihinden itibaren geriye doğru 1 yıllık süre içinde ödenen bayram harçlıkları toplamının bir güne isabet eden brüt miktarı bulunur.
SÜT PARASI – Devamlılık arz etmesi şarttır.
AYDINLATMA – YAKIT – SU BEDELİ
GİYİM YARDIMI – İşyerinde kullanılmak üzere verilmemiş olan giysiler için geçerli olup, yıllık ederlerinin toplamından günlük brüt miktarı bulunur.
KIDEM ÜCRETİ – İşçilerin işyerindeki kıdemlerine göre genellikle TİS ile belirlenen ek ücretlerdir.
TEŞVİK PRİMİ – Araç gereç ve diğer malların yıllık satışlarından elde edilen tüm gelirin belli bir oranının çalışanlara dağıtılması nedeniyle arızi ödeme olarak nitelendirilemeyeceğine bu sebeple giydirilmiş brüt ücret hesabında dikkate alınması gerektiğine ilişkin Sn. Nuri Çelik'in görüşleri bulunduğu gibi Yargıtay'ın son yıllardaki kararları da bu yöndedir.
İKRAMİYELER – Çalışılan son yıl içinde ödenen / hak kazanılan ikramiye tutarları toplamının bir güne isabet eden brüt miktar bulunur. Aşağıda yayımladığım ilk Yargıtay Kararının son paragrafında ikramiye hesaplamalarına ilişkin istisnai durumlar dile getirilmiştir.
PRİMLER – Satış elemanı olan ve hizmet akdine göre belirli bir ücret karşılığı çalışan işçiye ödenen ve bordrolarda gösterildiği şekilde her ay farklı olan prim ödemeleri değişkendir. Belli bir miktarı aşan satışlarda miktarlara göre kademeli olarak artan oranlarda ödenen bir paradır. Bu niteliği sebebiyle primin ihbar ve kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması mümkün değildir. Satışlardan elde edilen primlerin satışa bağlı olduğu taktirde kesinlik ve devamlılık arz etmeyen bir niteliğe sahip bulunduğunun kabulü gerektiğinden ihbar ve kıdem tazminatı hesabında göz önüne alınamazlar. Yargıtay'ın geçmiş yıllardaki bu kararlarına karşı son yıllarda genişletilmiş ücrete dahil edileceklerine ilişkin kararlar mevcuttur. Aşağıda Yargıtay Kararları kısmındaki 1. Karar bu yönlüdür.
